Yaratıcılık ve Sanat İkilemi: Hangi Alanda Fikirlere İhtiyacımız Var?

Yaratıcılığın çok geniş kullanımından dolayı bir karmaşa yaşıyoruz. Bu karmaşa yaratıcılık ile sanatın eş anlamlı olarak görülmesinden kaynaklanıyor. Bu ne demek? Yani insanlara yaratıcı olmayı öğretmenin yolu, onlara sanatı öğretmekten geçer demek. Çocukların daha yaratıcı olmasını istiyorsak onlara resim yapmayı veya piyano çalmayı öğretiyoruz. Bir çok sanatçının kendine özgü ve önemli bir ifade etme tarzı vardır, belki de yine kendine özgü olmanın verdiği farklılık ile yaratıcılığı bağdaştırıyoruz. Bu problemi aşmak için sormamız gereken soru; acaba sanattaki yaratıcılık ile diğer alanlardaki yaratıcılık aynı şekilde mi işliyor? Yaptığı resimlerde çok yaratıcı olan birisi hayatında farklı bir problemle karşılaştığında aynı ölçüde yaratıcı olabilir mi?

Yaratıcılık kelimesinin çok geniş kullanımından dolayı bir karışıklık vardır. Normal olarak sanatçıların işlerinde yaratıcılığı açıkça görürüz. Bu yüzden sanat ve yaratıcılığı eş anlamlı sayarız. Bu karmaşanın bir sonucu olarak yaratıcılığı öğretmek için insanlara sanatçılar gibi davranmayı öğretmek zorunda olduğumuza inanıyoruz. Birçok sanatçı güçlü birer stilisttir, önemli bir algılama ve ifade etme tarzına sahiptir. Fakat yaratıcılık sanat dışında da algılanması gereken bir beceridir. Yaratıcılığın bir diğer amacı da bir şeyleri yaparken daha iyi yollar bulmaktır. Geliştirme, problem çözme, değer ve fırsatları yaratma gibi alanlarda yeni fikirlerin ve alternatiflerin üretildiği yönü vardır. (Fikir yaratıcılığı)

O halde problem, “yaratıcı” kelimesinin sanatsal yaratıcılık ile anladığımız kadarıyla düşünmemize yardımcı olan fikir yaratıcılığı arasında bir ayrım yapmamasından kaynaklanmaktadır. Bir yarış arabası süren kişi aynı zamanda en iyi araba tasarımcısı veya en iyi sürücü eğitmeni değildir.

Yaratıcı düşünceye en çok ne zaman ihtiyacımız var? Özellikle aşağıdaki üç durumda yaratıcılığı kullanma ihtiyacımız vardır. 

Geliştirme

Geliştirme, yaratıcı düşünmenin en büyük kullanımına sahip alandır. Geliştirmeyle neyi ifade ediyoruz? Birşeyleri yaparken daha iyi yollar bulmaktan neyi kastediyoruz? “Daha iyi” ne demek? Daha iyiyle neyi kastettiğimize dair net bir görüşe sahip olmalıyız. Daha iyi daha düşük maliyet yada daha az zaman anlamına gelebilir. Daha az hata ve yanlış yapmak anlamına gelebilir. Daha az enerji harcamak ve daha az kirlilik anlamlarına gelebilir. Daha az atık ve daha ucuz malzeme anlamına gelebilir. Daha iyinin önemli yönlerinden bir taneside sadeliktir. Sadeliğin tüketiciler ve kullanıcılar için yüksek bir değeri vardır. Aynı zamanda üreticiler için de daha az yetenekli işgücü gerektirdiğinden yüksek bir değeri vardır. 

Problem Çözme

Problem çözme, yaratıcı düşünmenin kullanımında en çok kullanılan geleneksel alandır. Eğer standard çözümlerle bir çözüm bulamadıysak orada yaratıcı düşüncenin kullanımına ihtiyaç vardır. Standard yaklaşım bir çözüm sunabilse bile daha iyi bir çözüm bulmak için yaratıcı düşünme denenebilir. Problemi tanımlamak oldukça önemlidir. “Buradaki gerçek problem nedir?” denilmelidir. Alternatif problem tanımlamaları üzerine çaba harcanmalıdır. Vurgulanması gereken nokta doğru problem tanımı değil, alternatif problem tanımları olmalıdır. En yakın zamanda sizi tatmin eden bir problem tanımı bulursunuz. Baş ağrısı yada ayakkabınıza giren bir taş gibi bir probleminiz varsa onun ne olduğunu bilirsiniz. Etrafınızdaki dünya hakkındaki bir problem (hükümet düzenlemeleri, döviz değişiklikleri, hastalık, ekolojik zorluklar), rakipleriniz tarafından veya bir sisteminizdeki arızalardan kaynaklı (makine, bilgisayar, işgücü). Bu tarz problemler için aramanıza gerek yoktur. 

Değer ve Fırsat Yaratma

Yaratıcı düşünmenin bu 3. kullanım alanı direk olarak değer eklemede, değer yaratmada ve fırsatları tasarlama ile ilgilidir. Sadece verimliliğin ve problem çözmenin yeterli olduğu bir zaman vardı. Bugün bunlar sadece baseline sağlıyor. Tasarlayabileceğimiz yeni ürünler ve hizmetler ne? Ürünlerimizi ve hizmetlerimizi nasıl konumlandırabiliriz? Nasıl bir değer ekleyebiliriz? Yeni pazarlar ve segmentler ne olabilir?

Sanatsal olan yaratıcılık ile kavramsal olan yaratıcılığı birbirinden ayırmamız gerekiyor. Kavramsal yaratıcılık daha çok fikirler üzerine çalıştığımız bir süreçtir. Bilimde, iş dünyasında, eğitimde kavramsal düşünme çok gereklidir. Bu ayırımı yapmak sanat dışındaki yaratıcılığa da odaklanmamızı sağlayabilir.